Windows đã phát hành 15 phiên bản trong ba thập kỷ qua, nhưng ngay cả hiện nay, một số phiên bản cũ nhất của Microsoft vẫn âm thầm hoạt động. Trên khắp thế giới, các phiên bản Windows cổ điển vẫn đang điều khiển thang máy, vận hành tàu điện, và thậm chí duy trì hoạt động của các hệ thống chính phủ.
Theo báo cáo mới từ BBC, có nhiều trường hợp kỳ lạ về việc các phiên bản Windows lỗi thời vẫn đang vận hành các hệ thống quan trọng. Một ví dụ điển hình là thang máy bệnh viện ở New York, được phát hiện vẫn chạy trên Windows XP – phiên bản hệ điều hành đã hết hỗ trợ mở rộng từ Microsoft vào tháng 4 năm 2019. Một số máy ATM thậm chí còn chạy trên các phiên bản cũ hơn, không chỉ Windows XP mà còn có Windows NT, ra mắt từ năm 1993.
Sự ổn định của Windows XP và khả năng tích hợp sâu với các hệ thống điều khiển độc quyền khiến nó trở nên lý tưởng cho các thiết lập không thay đổi trong nhiều năm. Hơn nữa, một kỹ thuật viên ATM ở New Jersey cho biết chi phí nâng cấp các hệ thống này rất cao, bao gồm phần cứng mới, rào cản quy định, và việc viết lại phần mềm tùy chỉnh.
Lý do các hệ thống quan trọng vẫn dùng Windows cũ
Đức có khoảnh khắc hoài niệm về Windows vào năm ngoái khi Deutsche Bahn đăng tin tuyển dụng yêu cầu kiến thức về MS-DOS và Windows 3.11. Những di sản này vẫn đang vận hành hệ thống hiển thị trong một số tàu, chủ yếu vì việc thay thế chúng đồng nghĩa với việc phải tháo dỡ phần cứng có thể hoạt động trong nhiều thập kỷ. Tương tự, hệ thống Muni Metro ở San Francisco, cho đến gần đây, vẫn cần người đưa đĩa mềm vào hệ thống điều khiển tàu dựa trên DOS để khởi động mỗi sáng.
Tại San Diego, các máy in LightJet khổng lồ vẫn sản xuất bản in ảnh chất lượng bảo tàng bằng Windows 2000. John Watts, người vận hành các máy này, cho biết việc nâng cấp sẽ tốn hàng chục nghìn đô la cho giấy phép phần mềm mới. Ông thừa nhận “không thể chịu nổi” máy Windows, nhưng đó là cách duy nhất để vận hành máy in.
Trường hợp cực đoan nhất có lẽ là Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ. Các bác sĩ ở đó vẫn đang sử dụng Hệ thống Hồ sơ Bệnh nhân Máy tính (CPRS) để truy xuất hồ sơ bệnh nhân. Hệ thống được giới thiệu vào năm 1997 nhưng chạy trên một nền tảng còn cũ hơn là VistA, có từ năm 1985 và ban đầu được xây dựng cho MS-DOS. Vì là DOS, các bác sĩ phải sử dụng giao diện dựa trên văn bản, yêu cầu nhập đường dẫn đầy đủ chỉ để mở một tài liệu. Tệ hơn, một bác sĩ tâm thần nói với BBC rằng khởi động máy tính có thể mất 15 phút, và bất kỳ lỗi nào, như quên dấu gạch ngang trong lệnh, có thể tốn thêm thời gian. Một hệ thống thay thế hiện đại đã được hứa hẹn, nhưng việc triển khai đầy đủ sẽ không hoàn thành cho đến ít nhất năm 2031.
Rủi ro và thách thức khi sử dụng hệ điều hành lỗi thời
Việc sử dụng các phiên bản Windows cũ đặt ra nhiều thách thức nghiêm trọng. Khi Microsoft ngừng hỗ trợ, các hệ thống này không còn nhận được bản cập nhật bảo mật, khiến chúng dễ bị tấn công mạng. Đối với các cơ sở hạ tầng quan trọng như bệnh viện, hệ thống giao thông và dịch vụ tài chính, điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Ngoài vấn đề bảo mật, hiệu suất cũng là một thách thức lớn. Như trường hợp của Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ, thời gian khởi động kéo dài và giao diện phức tạp làm giảm hiệu quả làm việc của nhân viên y tế. Trong môi trường chăm sóc sức khỏe, điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dịch vụ và thời gian phản ứng trong các tình huống khẩn cấp.
Chi phí bảo trì cũng ngày càng tăng khi phần cứng và phần mềm cũ trở nên khan hiếm. Các tổ chức phải duy trì kiến thức chuyên môn về công nghệ lỗi thời, đôi khi phải tuyển dụng chuyên gia với kỹ năng hiếm như trường hợp của Deutsche Bahn.
Mặc dù gần đây số lượng người dùng Windows 11 tăng và Microsoft đẩy mạnh quảng bá, số liệu cho thấy Windows 10 vẫn là phiên bản hàng đầu của hệ điều hành này, với thị phần 53%. Trong khi đó, Windows XP vẫn chiếm 0,33%, cho thấy sự phụ thuộc vào các nền tảng quen thuộc ngay cả khi hỗ trợ chính thức giảm dần.
Tổng kết: Windows cũ vẫn đang vận hành nhiều hệ thống quan trọng trên toàn cầu vì chi phí nâng cấp cao, tính ổn định của các phiên bản cũ và sự phức tạp trong việc thay thế các hệ thống đã tích hợp sâu. Tuy nhiên, những rủi ro bảo mật, hiệu suất thấp và chi phí bảo trì ngày càng tăng đặt ra thách thức lớn. Các tổ chức cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích ngắn hạn của việc duy trì hệ thống cũ và nhu cầu dài hạn về an ninh, hiệu quả và khả năng tương thích với công nghệ mới.