Trong khi tại Hoa Kỳ, khái niệm Tiền tệ Kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC) – hay còn gọi là Đô la Kỹ thuật số – đang vấp phải sự phản đối gay gắt về mặt lập pháp, thì ở bên kia bờ đại dương, Liên minh Châu Âu (EU) lại đang quyết liệt thúc đẩy dự án đồng Euro kỹ thuật số của riêng mình. Động thái chiến lược này đang vẽ nên một bức tranh vô cùng ảm đạm cho tương lai của Apple Pay ngay tại lục địa già. Sự ra đời của loại tiền tệ mới này không chỉ là một bước tiến về công nghệ tài chính mà còn có khả năng làm suy giảm nghiêm trọng vai trò của các ông lớn trong ngành thanh toán quốc tế như Visa và Mastercard, cũng như các nền tảng ví điện tử phổ biến hiện nay là Apple Pay và Google Pay trong việc xử lý các giao dịch tại EU.
Sự trỗi dậy của đồng Euro kỹ thuật số và vấn đề chủ quyền
Theo số liệu thống kê từ Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB), các hệ thống thẻ thanh toán quốc tế đã chiếm lĩnh khoảng 61% tổng số giao dịch thẻ tại khu vực đồng tiền chung châu Âu trong năm 2022. Một thực tế đáng lo ngại hơn là có tới 13 trong số 20 quốc gia thuộc hệ thống Euro hiện không có hệ thống thẻ thanh toán nội địa riêng biệt. Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn hạ tầng thanh toán của châu Âu đang phụ thuộc vào các công ty nước ngoài.
Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, khi Hoa Kỳ đang có những động thái đe dọa sáp nhập Greenland – một lãnh thổ tự trị thuộc Vương quốc Đan Mạch, không thuộc EU nhưng có quy chế đặc biệt là Lãnh thổ và Quốc gia Hải ngoại (OCT) được công nhận – EU càng coi dự án Euro kỹ thuật số là vấn đề sống còn về chủ quyền của toàn khối. Dự án này được kỳ vọng sẽ giúp châu Âu “cai nghiện” sự phụ thuộc vào bộ đôi Visa/Mastercard cũng như các dịch vụ ví điện tử đến từ Mỹ như Apple Pay và Google Pay.
Theo kiến trúc đang được xây dựng, đồng Euro kỹ thuật số sẽ được lưu trữ trong các ví kỹ thuật số chuyên dụng dưới dạng tiền không thể lập trình (unprogrammable money) nhưng sẽ có các giới hạn giao dịch được thiết lập sẵn. Công dân trong khu vực đồng Euro sẽ có thể sử dụng loại tiền này để mua sắm trực tuyến, thanh toán hàng hóa và dịch vụ tại các cửa hàng vật lý, cũng như thực hiện chuyển tiền ngang hàng (peer-to-peer) giữa các cá nhân với nhau. Điểm mấu chốt quan trọng nhất tạo nên sức sát thương của dự án này nằm ở chi phí: không giống như Visa, Mastercard, Apple Pay hay Google Pay, các giao dịch bằng Euro kỹ thuật số sẽ hoàn toàn không mất phí. Ưu điểm tuyệt đối này khiến cho việc nó được người dân đón nhận và áp dụng rộng rãi gần như là điều chắc chắn sẽ xảy ra.
Áp lực pháp lý và tương lai ảm đạm cho hệ sinh thái Apple
Song song với việc phát triển tiền tệ riêng, EU cũng đang tiến hành các biện pháp có hệ thống nhằm tháo dỡ “hào lũy” dịch vụ huyền thoại của Apple trong khối. Gần đây, Apple đã bị phân loại là “người gác cổng” (gatekeeper) do vượt quá ngưỡng người dùng tối thiểu được quy định trong Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA) của EU và vì duy trì thế độc quyền đối với kho ứng dụng App Store. Không chỉ dừng lại ở đó, EU cũng đã gán mác “người gác cổng” cho cả hệ điều hành iOS và iPadOS của Apple. Dưới các biện pháp khắc phục đi kèm, EU đã buộc Apple phải mở cửa, cho phép các kho ứng dụng của bên thứ ba được hoạt động trên thiết bị của mình, phá vỡ thế độc tôn bấy lâu nay.
Cũng dưới áp lực phối hợp từ các cơ quan quản lý, vào tháng 3 năm 2024, Apple đã phải sửa đổi các điều khoản dành cho nhà phát triển ứng dụng tại EU. Theo đó, những ai tham gia chương trình sửa đổi sẽ được phép trả tỷ lệ phần trăm thấp hơn trên tổng doanh thu từ ứng dụng cho Apple. Tuy nhiên, rắc rối pháp lý vẫn chưa buông tha gã khổng lồ công nghệ Mỹ. Apple hiện đang bị mắc kẹt trong một vụ kiện chống độc quyền trị giá hàng trăm triệu đô la tại một tòa án Hà Lan. Tại đây, hai tổ chức người tiêu dùng Hà Lan là “Right to Consumer Justice” và “App Store Claims” đã cáo buộc Táo khuyết lạm dụng vị thế thống trị để thu phí quá cao đối với các nhà phát triển bên thứ ba, lên tới mức 30%.
Ngay cả Thụy Sĩ, một quốc gia không thuộc EU, cũng đã mở cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Apple Pay thông qua Ban Thư ký của Ủy ban Cạnh tranh Thụy Sĩ. Trong bối cảnh tứ bề thọ địch này, Apple Pay có nguy cơ bị đẩy vào thế không còn phù hợp một khi đồng Euro kỹ thuật số chính thức ra mắt, làm sứt mẻ một trong những trụ cột sinh lời nhất trong hệ sinh thái của Apple. Cần lưu ý rằng, Ngân hàng Trung ương Châu Âu hiện đang nhắm mục tiêu năm 2029 là năm ra mắt dự kiến cho dự án đầy tham vọng này.